Context: Onlangs heb ik een andere functie binnen het Kadaster gekregen. Daarbij heb ik mijn vaste werkplek ingeruild voor een flexplek. Voor de kunstwerken achter mijn bureau moet ik nu een andere plek zoeken. Een mooie aanleiding om iets over die kunstwerken te delen. Onderstaand artikel is eerder (2005) verschenen in het interne Kadasterblad Onder Ons.

Amsterdam als middelpunt van de wereld

Wie mij wel eens op kantoor bezoekt ziet achter mijn bureau twee ingelijste zeefdrukken hangen. Dat zijn míjn kunstwerken, niet zozeer omdat ze mijn eigendom zijn, maar vooral omdat ze inhoudelijk zo goed bij mij passen. Op elke plaat staat een cirkel waarbinnen een onregelmatig vlekkenpatroon in twee kleuren is afgebeeld. Op het eerste gezicht zijn het volkomen abstracte figuren, maar met name de bezoekers met een geodetische/geografische achtergrond ontdekken al gauw de vorm van enkele continenten in het vlekkenpatroon. Inderdaad, er hangen twee wereldkaarten aan mijn muur, maar toch is er iets geks mee. Dat krijg je als kunstenaars zich met kaarten gaan bezig houden. Dan ontstaan er producten waar een recht-toe-recht-aan-geodeet/geograaf niet opgekomen zou zijn. Het mooie aan deze kaarten is, dat zij, ook al zijn zij het werk van kunstenaars, toch geometrisch helemaal correct zijn. De makers hebben alleen een heel bijzondere kaartprojectie gebruikt en … de aarde staat er twee keer op.

Ruim 10 jaar geleden hebben de Arnhemse kunstenaars Jan van Wijk en Vince de Vries zich afgevraagd wat zij zouden tegenkomen als zij vanaf een bepaalde plaats op aarde zouden vertrekken en net zo lang rechtdoor zouden blijven lopen tot zij weer op het beginpunt zouden uitkomen. Om een antwoord hierop te vinden hebben zij met de deskundige hulp van geografen van de Universiteit Utrecht een elftal kaarten gemaakt. Elke kaart heeft een ander 'vertrekpunt', onder andere de Zuidpool en de magnetische Noordpool als natuurlijke tegenpolen, Moskou en Washington als politieke tegenpolen, Mekka als centrum van de islamitische wereld en Amsterdam, de hoofdstad van ons eigen Nederland.

De wereld rond vanuit Jarvis, verbeeld in het kunstwerk en in een animatie. Jarvis is een eiland in de Stille Oceaan, dichtbij Kiritimati waar mijn blog van 26-04-2013 over gaat.

Het vertrekpunt staat midden in de cirkel. Als je vanuit dit punt een rechte lijn naar de rand van de cirkel trekt, kom je alle plaatsen tegen die je op een reis om de wereld langs een rechte lijn zou aandoen. De eerste helft van de lijn beschrijft de reis naar de andere kant van de wereld, de tweede helft de terugreis naar je beginpunt. Dat beginpunt is dus niet alleen het puntje midden op de kaart, maar ook de buitenste cirkel. En zo is de gehele aarde twee keer afgebeeld. In de binnenste helft van de cirkel zijn de continenten nog redelijk herkenbaar, terwijl zij in de buitenste helft in spiegelbeeld en sterk uitgerekt zijn weergegeven, bijna onherkenbaar. Deze manier om de aarde af te beelden heet de Progressieve Azimutale Equidistante Projectie.

Ik reken mijzelf tot de echte kaartenliefhebbers. Tijdenlang kan ik op een kaart turen en telkens nieuwe dingen ontdekken. Eén keer, tijdens een lang weekend op Vlieland, zei mijn vrouw zelfs: "Zeg, blijf je op die kaart kijken of gaan we het eiland ook nog echt bekijken?" Het regende en het stormde buiten, dus ik zat binnen eigenlijk wel goed. Natuurlijk zijn we later wel naar buiten gegaan om het eiland te bekijken, maar toch ... met een kaart in de hand kun je je voorstellen hoe het land eruit ziet, zonder er werkelijk heen te hoeven gaan. Een kunstwerk dat eigenlijk een bijzondere wereldkaart is, is dus wel aan mij besteed.

'Kaart of Kunst?' is de titel van deze blog. Laat ik die vraag zo beantwoorden: kaarten maken is een kunst en ik ben er hartstikke trots op dat dat mijn vak is.